Dzień roboczy pracownika może być w porze dziennej, jak i nocnej. Praca w nocy jest stanowczo bardziej obciążająca dla pracowników, gdyż zakłóca naturalne prawa funkcjonowania organizmu człowieka, z tego powodu ustawodawca w szczególny sposób normuje zagadnienia dotyczące pracy w porze nocnej.
Praca w nocy
Za pracę nocną uważa się pracę w godzinach od 21:00 do 7:00. Pracodawca ma prawo wyboru 8 godzin z podanego przedziału czasowego. Praca nocna powinna być regulowana w układzie zbiorowym pracy bądź w regulaminie pracy. Jeśli pracodawca nie jest zobowiązany do sporządzenia regulaminu i nie obowiązuje u niego układ zbiorowy pracy to informacja o wyznaczonej porze nocnej musi pojawić się w ogłoszeniu lub w informacji indywidualnej, o warunkach zatrudnienia pracownika.
Pracodawca ma prawo uzgodnienia 8 godzin pory nocnej inaczej dla każdej grupy pracowników.
Przykład
W firmie XYZ pora nocna dla pracowników na stanowisku pakowaczy jest od 22:00 do 6:00, dla pracowników ochrony od 23:00 do 7:00, a dla pracowników produkcji od 21:00 do 5:00.
Jeżeli pracodawca nie wyznaczył pory nocnej uznaje się, że praca w porze nocnej jest pracą wykonywaną w godzinach od 21:00 do 7:00 i za tą prace przysługuje dodatkowe wynagrodzenie.
Jeżeli w firmie pracownicy rzeczywiście nie pracują w porze nocnej to i tak pracodawca jest zobowiązany określić 8 godzin pracy z przedziału 21:00 do 7:00 jako porę nocną. Praca w nocy może pojawić się z przyczyn niespodziewanych.
Zakaz pracy w porze nocnej
Przepisy zabraniają zatrudniania w nocy następujące osoby:
- kobiety w ciąży
- pracowników młodocianych
- osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do 4 roku życia, chyba że pracownik zgadza się na prace w porze nocnej
- osoby niepełnosprawne, chyba że lekarz, który prowadzi badania profilaktyczne bądź lekarz opiekujący się pracownikiem wyrazi na to zgodę.
Według Kodeksu pracy, pracownikiem pracującym w porze nocnej jest pracownik u którego w rozkładzie czasu pracy jest w każdej dobie przynajmniej 3 godziny pracy w nocy lub przynajmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym jest w porze nocnej.
Czas pracy pracownika w porze nocnej, który wykonuje pracę bardzo niebezpieczną lub wymagającą dużego wysiłku fizycznego albo umysłowego nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę. Ograniczenie to nie dotyczy:
- pracowników, którzy zarządzają na rzecz pracodawcy
- sytuacji, w której jest konieczne przeprowadzenie akcji ratowniczej w celu ochrony zdrowa lub życia człowieka, ochrony środowiska lub mienia, usuniecie awarii.
Dodatek za prace wykonywaną w nocy należy się wszystkim pracownikom, bez względu na to czy są pracownikami pracującymi w nocy.
Wykaz prac bardzo niebezpiecznych lub wymagających dużego wysiłku fizycznego albo umysłowego ustala pracodawca w porozumieniu przedstawicielami pracowników lub zakładową organizacją związkową i po zasięgnięciu opinii lekarza opiekującego się pracownikami.
Na pisemny wniosek pracownika, który pracuje w nocy pracodawca jest zobowiązany poinformować właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników w nocy.
Wynagrodzenie za prace w nocy
Za wszystkie godziny pracy w nocy pracownikowi należy się dodatkowe wynagrodzenie w wartości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia.
Godzinowa stawka dodatku za prace w porze nocnej powinna być określona oddzielnie dla każdego pracownika i w każdym miesiącu. Wysokość stawki obliczamy dzieląc wartość najniższego wynagrodzenia przez liczbę godzin pracujących w danym miesiącu.
Przykład
Minimalne wynagrodzenie w 2016 r. wynosi 1850 zł. Pracownik przepracował we wrześniu 15 godzin w porze nocnej. Ilość godzin pracujących we wrześniu wynosiła 176. Zatem pracownikowi należy się dodatek w wysokości 2,10 zł za każdą godzinę pracy w nocy czyli 31,50 zł, zgodnie z wyliczeniem (1850/176)=10,51 zł 10,51*20%=2,10 zł; 15 godzin *2,10 zł=31,50 zł.
Przyjęte u pracodawcy przepisy płacowe mogą uwzględniać wyższy dodatek do wynagrodzenia za prace w nocy niż wynika z przepisów Kodeksu pracy.
Dodatek za prace w nocy należy się bez względu na dodatek za prace w nadgodzinach. Praca w nocy i w nadgodzinach uprawnia pracownika do dodatku za pracę w nocy jak i w godzinach nadliczbowych.